SEYİRCİNİN ETKENLİĞİNİN MEKÂNSAL DÖNÜŞÜMÜ
Anıl Yağcı
“Görme konuşmadan önce gelmiştir. Çocuk konuşmaya başlamadan önce bakıp tanımayı öğrenir.”
John Berger’in Görme Biçimleri’ne girişi, “görme” kavramı açısından da bir hayli önemlidir. Görmek nasıl bir eylemdir? Baktığımız zaman görmek bir hayli basittir. Ancak insanlar aynı görüntüde dahi farklı şeyler görebilir. Görmek için göze ihtiyaç olduğu kadar akla da ihtiyaç vardır. Akılla görmek bir nevi görmenin bir üst seviyesidir. Akılla görmek, Foucault’nun “Gördüğümüz, gördüğümüz müdür?” sorusuna cevap verirken ele alacağımız bir olgudur. Görmek sadece “görmek” değildir. Akıl işin içine girince gördüklerimizden yaptığımız çıkarımlar ortaya serilir. Sahne sanatları ve görme ilişkisi de buna paralel değerlendirilebilir. Seyirci ve sahne ilişkisi akılla görmenin öne çıktığı düzlemde okunursa bu bağlamda seyirci ve sahne birbirini tamamlayıcı nitelikte olur.
Sahne sanatlarının en önemli bileşenlerinden birisi kuşkusuz seyircilerdir. Sahnede sergilenen oyuna “aktif” olarak anlam katan seyirciler arasında oyunun portresinin yeniden çizildiği bir etkileşim söz konusu olur. Bu etkileşim tek taraflı olmamalıdır. Seyirci sahnede oyunu izlerken edilgen bir şekilde katarsis yaşayıp oyunun sadece içinde değil, aktif bir özne konumunda oyunun hem içinde hem de dışında olmalıdır. Eleştirel duruşunu kaybetmeden oyun oynanırken düşünmeli ve süzgecinden geçirmelidir. Çünkü seyirci oyunun nesnesi değil aynı zamanda dolaylı yoldan öznesidir. Burada Uğur Esgün’den alıntı yapacağım: “Seyircilikte ne kadar diretirseniz diretin, oyuna mutlaka sokulursunuz.” Seyretmenin de etik bir sorun olduğunu ifade eden Esgün, seyircinin sadece oyunu seyretmekle kal(a)mayacağını da ifade edip oyunların arındırıcı ve manipüle edici ögeler taşıdığını vurgulayarak seyircinin bağışıklık kazanması gerektiğini söyler. Bunun da epik-eleştirel bakışla mümkün olacağını ifade eder. Seyircinin seyir eylemi esnasında özgür olup olmadığı, keza özgürse bu özgürlüğün sınırlarının ne olduğu soruları akla gelebilir.
(…)
devamı için ABONE OL