GÖNÜLLÜ-KATILIMCI RİTÜELLERDEN GÜNÜMÜZ FESTİVALLERİNE
Nurhan Tekerek
Tiyatro alanındaki buluşmalar, şenlikler ve festivaller, toplulukların rutin işlerinin dışına çıkarak belli zaman aralıklarında, çalışmalarının, eserlerinin ve onları yaratan ya da icra edenlerin yüz yüze geldiği, deneyimlerini birbirine aktardığı hatta hem eserleriyle hem de birbirleriyle, eleştiri ve öz eleştirinin de yer aldığı bir tür yüzleşme içine girdiği verimli paylaşma ve tartışma platformlarıdır. Eleştiri-özeleştiriye bu tür etkinliklerde mutlaka yer verilmelidir. Çünkü bir tiyatro eseri afişe edildikten, seyircisiyle buluştuktan sonra eleştiriye açılmış demektir. Bu ön kabule hem tiyatroyu yapanlar hem de seyirciler baştan rıza göstermiş olurlar. Dolayısıyla oyunları bir araya getiren her festival, şenlik, buluşma ya da platformun öncelikli işlevlerinden biri; bir karşılaşma zemini oluşturarak eleştiri-özeleştiriyi gündeme getirmekti. Bu anlamda, yani seyirci aracılığıyla topluluklar ve oyunlar arası bir yüzleşme, bir değerlendirme platformuna vesile oluyorsa, ki bu aynı zamanda seyircinin de interaktif olarak etkinlikte yer alması anlamına gelir, her tiyatro festivali, şenliği, buluşması elbette tartışılmaz biçimde yararlı ve geliştiricidir. Yarışma sözcüğünü özellikle kullanmak istemediğimi belirtmek isterim. Çünkü yarışma, toplulukların çalışma koşullarının birbirinden farklılığı dikkate alındığında tiyatronun doğasına-özüne ters, sevimsiz, adil olmayan durumların ortaya çıkmasına neden olan, haksız rekabetin adıdır. Bu nedenle bu sözcüğü tiyatroyla yan yana kullanmak istemediğimi vurgulamak isterim.
Gelelim festival kavramının tarihçesine. Gündelik yaşamın rutin düzeninin dışına çıkarak, bir bakıma topluca paylaşma ve buluşmayla beraber gönüllülüğün esas olduğu festival sözcüğünün kökeninin Latince “festum” sözcüğüne dayandığı iddia edilir. Festum, halk eğlencesi ve şenlikleri de içine alan bir sözcüktür ve sözcüğün çoğul hâli olan “festa”nın ise antikiteden günümüze tören, şenlik, festival ve benzeri etkinliklerin ve kutlamaların çoğunluğunu ifade ettiği söylenir. (Çelebi, 2024) Dolayısıyla farklı halk kültürlerinde farklı isimlerle anılan rutin dışı pek çok ritüel, eğlence, tören, şenlik, buluşma sözcüğüyle karşılanan bu tür toplu eylemler, festivallerin tarih içinde büründüğü biçimlerden yalnızca bir kaçıdır. Her kültürde farklı isim ve kavramlarla ifade edilir bu törenler. (…)
devamı için